Bệnh Gout Ở Trẻ Em: Biểu Hiện, Cách Điều Trị Và Phòng Ngừa

Bệnh gout ở trẻ em mặc dù không phổ biến nhưng có thể gây đau nhức dội, ảnh hưởng không nhỏ đến sinh hoạt và khả năng vận động của trẻ. Bệnh lý nếu không được điều trị phù hợp có thể gây mất chức năng khớp, khiến khớp kém phát triển.

Bệnh gout ở trẻ em là gì?

Gout thực chất là một dạng viêm khớp, gây bùng phát cơn đau đột ngột và dữ dội. Tình trạng này xảy ra khi những tinh thể acid uric tích tụ quanh khớp, nhất là ngón chân cái, từ đó gây ra các đợt sưng đau hay còn gọi là cơn đau gout.

Thực tế nhận thấy, bệnh gout thường ảnh hưởng đến người cao tuổi và người trung niên. Tuy nhiên, trong một số trường hợp, bệnh có thể ảnh hưởng ở trẻ em. Các đặc điểm của bệnh gout ở trẻ em cũng tương tự với người trưởng thành như sưng đỏ các khớp, viêm đau, khó chịu.

Tổn thương do bệnh gout gây ra có thể khiến trẻ em đau đớn dữ dội, gặp khó khăn khi vận động, sinh hoạt hằng ngày. Bên cạnh đó, cơn đau bùng phát vào ban đêm có thể ảnh hưởng đến chất lượng giấc ngủ của trẻ, suy nhược cơ thể.

Mặc dù gây đau đớn dữ dội nhưng bệnh gout ở trẻ có thể được cải thiện bằng nhiều biện pháp khác nhau, bao gồm thay đổi chế độ ăn uống, chăm sóc tại nhà, điều trị theo hướng dẫn của bác sĩ chuyên khoa. Vì vậy, ngay khi nhận thấy các biểu hiện bất thường, phụ huynh cần đưa trẻ đến bệnh viện để được thăm khám và điều trị kịp thời.

Dấu hiệu nhận biết gout ở trẻ em

Như đã đề cập, bệnh gout ở trẻ em thường ít gặp. Tuy nhiên, tổn thương do bệnh lý gây ra có thể phát triển ở bất kỳ các khớp bao gồm ngón chân, ngón tay, mắt cá chân. Đa số các trường hợp, bệnh gout ở trẻ xảy ra ở bàn chân.

Khi cơn gout khởi phát còn gọi là cơn gout cấp hay bệnh gout  cấp. Tình trạng này đặc trưng bởi tình trạng đau đớn, khởi phát đột ngột và có thể được cải thiện sau một đêm. Trong cơn gout, các biểu hiện ở các khớp bị ảnh hưởng, bao gồm:

• Đỏ khớp
• Đau nhức nhối
• Cứng khớp
• Sưng tấy
• Hạn chế khả năng chuyển động, sử dụng khớp
• Da mềm, ngay cả khi chạm nhẹ
• Khớp hơi ấm, cảm giác nóng rát, khó chịu
• Sốt nhẹ, cơ thể mệt mỏi

Các biểu hiện bệnh gout ở trẻ em thường có xu hướng tự cải thiện sau vài ngày hoặc vài tuần. Tuy nhiên, bệnh lý không thể điều trị dứt điểm hoàn toàn. Theo thời gian, tổn thương do bệnh lý gây ra tiến triển mãn tính, từ đó hình thành các hạt tophi và gây tổn thương khớp vĩnh viễn.

Ngoài ra, nếu trẻ được chẩn đoán mắc bệnh gout, ba mẹ cần hạn chế hoặc hướng dẫn trẻ tham gia một số hoạt động thể thao an toàn. Việc vận động quá sức có thể khiến các triệu chứng bệnh lý tiến triển nặng nề, ảnh hưởng đến sự phát triển toàn diện của trẻ.

Nguyên nhân gây ra bệnh gout ở trẻ em

Thực tế, có nhiều nguyên nhân gây ra bệnh gout ở trẻ em như yếu tố di truyền, mắc các bệnh mãn tính, chế độ ăn uống không khoa học, thừa cân – béo phì hoặc một số yếu tố khác. Việc xác định nguyên nhân khởi phát cụ thể sẽ hỗ trợ quá trình điều trị đạt được kết quả tốt nhất.

Dưới đây là một số nguyên nhân gây ra bệnh gout:

1. Nguyên nhân di truyền

Di truyền được xem là một trong những nguyên nhân phổ biến gây ra bệnh gout ở trẻ em, nhất là ở bé trai. Theo đó, tăng acid uric máu liên quan đến di truyền xảy ra khi đột biến gen SLC22A12 và SLC2A9, từ đó làm suy giảm bài tiết axit uric ở thận.

Một số rối loạn di truyền khác liên quan đến bệnh gout ở trẻ, bao gồm:

• Không dung nạp fructose di truyền
• Hội chứng Kelley-Seegmiller là một dạng rối loạn xảy ra khi cơ thể thiếu phần enzyme hypoxanthine guanine phosphoribosyltransferase, từ đó làm tăng acid uric trong máu.
• Hội chứng Lesch-Nyhan, đây là một rối loạn di truyền ít gặp, xảy ra do sự thiếu hụt của enzyme hypoxanthine-guanine phosphoribosyltransferase (HGPRT), từ đó dẫn đến đột biến gen ở nhiễm sắc thể X.
• Bệnh thận nang tủy thận (Medullary cystic kidney disease) được biết đến là một dạng rối loạn di truyền, phần lớn các mô thận biến thành nhiều nang và có chứa dịch, tăng acid uric và làm tăng nguy cơ bị sỏi thận.

Theo các chuyên gia, các rối loạn di truyền này thường không phổ biến, nhưng có thể xảy ra và gây ra bệnh gout ở trẻ em.

2. Mắc các bệnh về thận

Một số bệnh lý về thận có thể làm giảm khả năng đào thải axit uric ở trẻ. Từ đó làm tăng nguy cơ mắc bệnh gout. Một số bệnh lý phổ biến, bao gồm:

• Đột biến gen có thể tạo ra một loại protein được gọi là uromodulin. Theo đó, trẻ có thể mắc bệnh gout ở độ tuổi vị thành niên kèm theo suy thận nặng theo thời gian.
• Đột biến gen di truyền cũng có thể tạo ra một loại protein được gọi là renin. Tình trạng này khiến trẻ kém phát triển về chiều cao, thấp còi, có xu hướng tăng kali máu, thiếu máu kết hợp với bệnh thận ở mức độ nhẹ. Bệnh thiếu máu có thể phát triển khi trẻ còn nhỏ và không rõ nguyên nhân. Theo đó, tình trạng thận này cũng có thể làm tăng nguy cơ phát triển bệnh lý ở trẻ.

3. Hội chứng chuyển hóa

Có thể nhận thấy, hội chứng chuyển hóa có thể làm tăng nguy cơ phát triển bệnh gout ở trẻ. Một số biểu hiện phổ biến của tình trạng này bao gồm béo phì, thừa cân hoặc huyết áp cao.

Thông thường, tình trạng này phát triển ở độ tuổi từ 20 – 30 tuổi. Tuy nhiên, số liệu thống kê nhận thấy, tình trạng này có xu hướng trẻ hóa và có thể xuất hiện ở trẻ vị thành niên và trẻ nhỏ.

4. Chế độ ăn uống không khoa học

Các loại thực phẩm tiêu thụ hàng ngày không đảm bảo cũng có thể làm tăng nguy cơ mắc bệnh gout ở phụ nữ và trẻ. Nguyên do là một hợp chất hữu cơ (purin) được tìm thấy trong một số thực phẩm sau khi được tiêu thụ sẽ phân hủy thành acid uric. Thông thường, acid uric được thận lọc ra khỏi máu, thải ra khỏi cơ thể thông qua nước tiểu.

Trường hợp acid uric được hình thành nhanh hơn khả năng đào thải của cơ thể, acid uric sẽ tích tụ trong cơ thể. Theo thời gian, những tinh thể này có thể gây ra các cơn gout cấp tính.

Dưới đây là một số thực phẩm, thức uống làm tăng nguy cơ mắc bệnh gout ở trẻ:

• Thực phẩm giàu purin như thịt xông khói, thịt nội tạng, thịt bê, một số loại hải sản,… được xem là yếu tố chính gây ra bệnh gout ở trẻ em.
• Việc tiêu thụ thức uống có hàm lượng fructose cao, bao gồm thức uống trái cây có đường, nước ngọt có thể làm giảm bài tiết axit uric từ thận. Điều này có thể làm tăng axit uric máu.

5. Nguyên nhân y tế

Một số điều kiện y tế có thể làm tăng nguy cơ khởi phát bệnh gout ở trẻ. Theo đó, trẻ mắc một số bệnh lý có thể ảnh hưởng trực tiếp hoặc gián tiếp đến chức năng thận, phát sinh phản ứng viêm bất thường, từ đó thúc đẩy khả năng sản xuất acid uric trong máu.

Một số yếu tố nguy cơ, bao gồm:

• Suy tim sung huyết
• Bệnh thận mãn tính
• Suy giảm chức năng tuyến giáp
• Thiếu máu hoặc bệnh tan máu
• Bệnh vảy nến
• Viêm khớp vảy nến

Các điều kiện y tế khắc cũng có thể là nguyên nhân khởi phát bệnh lý ở trẻ như nhiễm trùng, chấn thương khớp, chế độ ăn kiêng, phẫu thuật gần đây làm thay đổi nhanh nồng độ axit uric trong máu.

6. Tác dụng phụ của một số loại thuốc

Một số loại thuốc có liên quan đến tình trạng tăng axit uric máu, do có tác dụng lợi tiểu hoặc gây suy giảm chức năng thận như hydrochlorothiazide, furosemide, có thể làm tăng nồng độ acid uric trong máu và gây ra bệnh gout.

Trong hợp trẻ cần sử dụng thuốc để điều trị bệnh, ba mẹ cần trao đổi với bác sĩ chuyên khoa để được chỉ định loại thuốc phù hợp. Tránh tự ý thay đổi liều dùng và thời gian dùng thuốc khi chưa tham khảo ý kiến bác sĩ chuyên khoa.

7. Các yếu tố rủi ro

Bên cạnh các nguyên nhân trên, bệnh lý cũng có khởi phát bởi một số yếu tố rủi ro như:

• Chất béo trung tính cao
• Béo phì
• Mỡ nội tạng dư thừa (mỡ bụng)
• Kháng insulin
• Ít vận động

Chẩn đoán bệnh gout ở trẻ em

Bệnh gout đặc trưng bởi hiện tượng lắng đọng các tinh thể acid uric trong khớp, vì vậy bác sĩ có thể đề nghị kiểm tra dịch khớp để xác định bệnh lý. Bên cạnh đó, bác sĩ cũng có thể yêu cầu người bệnh thực hiện một số xét nghiệm, kiểm tra hình ảnh liên quan.

Thăm khám lâm sàng:

Trong nhiều người hợp, trẻ bị bệnh gout có thể được kiểm tra thông qua các triệu chứng lâm sàng, tiền sử bệnh án. Cụ thể, một số triệu chứng có thể xác định bệnh gout, bao gồm:

• Cơn đau cấp tính ở cổ chân, nhất là ngón chân cái
• Xấu hiện cơn đau đớn dữ dội, đột ngột ở khớp
• Khớp bị đỏ, viêm dài hơn 24 tiếng đồng hồ
• Nhiều khớp bị ảnh hưởng cùng lúc

Xét nghiệm kiểm tra:

Bác sĩ có thể yêu cầu kiểm tra dịch khớp nhằm xác định dấu hiệu của những tinh thể acid uric. Một số xét nghiệm cụ thể, bao gồm:

• Xét nghiệm máu nhằm xác định creatinin và ure nhằm kiểm tra chức năng thận, gan hoặc tăng acid uric máu dẫn đến tổn thương thận.
• Xét nghiệm nước tiểu nhằm định lượng nồng độ acid uric trong nước tiểu, đồng thời đánh giá nguy cơ sỏi thận.

Kiểm tra hình ảnh:

Để hỗ trợ quá trình chẩn đoán bệnh lý, bác sĩ có thể yêu cầu xét nghiệm hình ảnh nhằm đánh giá những đặc điểm của các khớp bị sưng viêm, đau nhức hoặc kiểm tra kích thước của hạt tophi.

Một số kỹ thuật xét nghiệm hình ảnh, bao gồm:

• Chụp X-quang để xác định sự bào mòn xương, mất sụn nhưng không gây ra triệu chứng.
• Chụp MRI và CT nhằm xác định tổn thương xương, sụn hoặc xác định kích thước của hạt tophi.
• Siêu âm giúp xác định các dấu hiệu của bệnh gout sớm nhất như tích tụ chất lỏng, lắng đọng tinh thể, thu hẹp không gian khớp.

Chẩn đoán phân biệt:

Ngoài ra, bác sĩ cũng có thể yêu cầu người bệnh thực hiện một số chẩn đoán phân biệt với các bệnh lý có biểu hiện lâm sàng tương tự như:

• Viêm khớp dạng thấp
• Bệnh giả gout
• Viêm khớp nhiễm trùng

Các phương pháp điều trị bệnh gout ở trẻ em

Trường hợp trẻ được chẩn đoán mắc bệnh gout, bác sĩ thường đề nghị các phương pháp điều trị bảo tồn để kiểm soát các triệu chứng lâm sàng, đồng thời hạn chế phát sinh các biến chứng nguy hiểm.

1. Các biện pháp giúp giảm đau

Thông thường, cơn đau do bệnh gout gây ra kéo dài từ 3 – 10 ngày. Cơn đau có thể bùng phát đột ngột, ảnh hưởng trực tiếp đến chức năng vận động và sinh hoạt hàng ngày của trẻ. Chính vì vậy, quản lý cơn đau là một trong những điều quan trọng trong quá trình điều trị bệnh gout ở trẻ em.

Một số biện pháp giúp cải thiện cơn đau tại nhà, bao gồm:

• Chườm lạnh hoặc chườm đá: Liệu pháp chườm lạnh có thể giúp cải thiện các cơn đau. Theo đó, bạn có thể bọc vài viên đá trong túi mỏng rồi chườm lên khớp bị ảnh hưởng của trẻ từ 15 – 20 phút. Mỗi ngày thực hiện vài lần để cải thiện cơn đau.
• Dành thời gian nghỉ ngơi: Khi các triệu chứng bệnh lý bùng phát, trẻ cần được nghỉ ngơi, hạn chế các hoạt động tác động đến khớp. Do ngón chân cái thường dễ bị ảnh hưởng. Do đó, phụ huynh nên hướng dẫn con nâng cao chân để giảm đau và sưng viêm. Theo đó, giữ chân cao, hạn chế di chuyển, nếu cần di chuyển có thể dùng nạng hoặc gậy để hỗ trợ.
• Sử dụng thuốc giảm đau không kê đơn: Để cải thiện cơn đau nhức do bệnh lý gây ra, bạn có thể cho trẻ dùng acetaminophen.
• Giảm cân: Đối với những trẻ bị thừa cân, béo phì, cần giảm cân để làm giảm áp lực lên khớp, đồng thời cải thiện cơn đau do bệnh lý gây ra.

2. Sử dụng thuốc chống viêm

Trường hợp trẻ bị gout, bác sĩ có thể chỉ định một số loại thuốc chống viêm để cải thiện các triệu chứng cấp tính, cải thiện chức năng vận động ở người bệnh.

Dưới đây là một số loại thuốc chống viêm thường được chỉ định trong điều trị bệnh lý:

• Colchicine: Thuốc thường được dùng trong điều trị các đợt gout cấp tính. Theo đó, bác sĩ có thể kê đơn độc lập hoặc kết hợp với các loại thuốc khác để làm giảm acid uric trong máu.
• Corticosteroid: Thuốc được dùng ở dạng đường uống hoặc tiêm khớp để khắc phục các triệu chứng cấp tính, ngắn hạn. Tuy nhiên, tránh lạm dụng Corticosteroid vì có thể gây ra một số tác dụng không mong muốn.

3. Sử dụng thuốc giảm acid uric

Trường hợp áp dụng các biện pháp chăm sóc tại nhà và sử dụng thuốc viêm không mang lại kết quả như mong muốn. Lúc này, bác sĩ có thể chỉ định một số loại thuốc làm giảm nồng độ acid uric để kiểm soát các triệu chứng bệnh gout ở trẻ.

Một số loại thuốc giảm acid uric thường được chỉ định trong điều trị bệnh lý, bao gồm:

• Allopurinol được chỉ định mỗi ngày 1 lần và có thể sử dụng trong thời gian dài
• Febuxostat thường được dùng trong trường hợp không dung nạp allopurinol. Thuốc được dùng hàng ngày nhằm làm giảm mức độ cũng như tần suất các cơn đau.

Ngoài ra, bác sĩ cũng có thể chỉ định một số loại thuốc bổ sung khác trong điều trị bệnh lý như Cozaar để hạ huyết áp, Tricor nhằm hạ lipid máu. Cả hai loại thuốc này đều có thể làm giảm nồng độ acid uric trong máu.

Tuyệt đối không sử dụng thuốc điều trị bệnh gout cho trẻ nếu như tham khảo ý kiến bác sĩ chuyên khoa. Bên cạnh đó, tránh tình trạng lạm dụng thuốc vì có thể gây ra một số tác dụng không mong muốn.

Cách kiểm soát và phòng ngừa bệnh gout ở trẻ em

Có thể nhận thấy, gout là tình trạng viêm khớp có tính chất mãn tính và gần như không thể điều trị dứt điểm. Các phương pháp điều trị bệnh giúp kiểm soát các triệu chứng lâm sàng, hạn chế tổn thương tiến triển nặng nề và cải thiện chức năng vận động ở người bệnh.

Bên cạnh việc tuân thủ các phương pháp điều trị, ba mẹ cần chủ động áp dụng các biện pháp giúp kiểm soát và phòng ngừa bệnh lý ở trẻ. Cụ thể:

1. Xây dựng chế độ ăn uống phù hợp

Thói quen tiêu thụ các thực phẩm giàu purin có thể kích hoạt các triệu chứng bệnh lý bùng phát nặng nề. Vì vậy, để hạn chế các rủi ro liên quan, ba mẹ cần chủ động trong việc xây dựng chế độ dinh dưỡng cho trẻ khoa học, hợp lý nhằm hỗ trợ quá trình điều trị bệnh gout.

Một số lưu ý trong xây dựng chế độ ăn uống cho trẻ bị bệnh gout:

• Kiêng hoặc hạn chế các loại thực phẩm giàu purin như động vật có vỏ, nội tạng động vật, thịt đỏ,…
• Tăng cường bổ sung các loại thực phẩm phù hợp với người bệnh gout như trái cây tươi, rau xanh, ngũ cốc nguyên hạt hoặc các loại sữa ít béo.
• Nên cắt giảm lượng thức ăn, đồ uống chứa nhiều đường
• Tránh tiêu thụ các đồ uống chứa đường fructose như thức uống trái cây, nước ngọt. Bởi những loại đồ uống này có thể làm chậm quá trình bài tiết acid uric.

2. Kiểm soát cân nặng

Thực tế, tình trạng thừa cân, béo phì có thể làm tăng nồng độ acid uric trong máu, từ đó gây ra cơn đau gout. Nguy cơ này có thể tăng cao nếu trẻ có nhiều mỡ bụng hay chất béo nội tạng.

Để giảm thiểu nguy cơ phát triển cơn gout cấp, bạn cần giúp trẻ xây dựng kế hoạch giảm cân an toàn, kiểm soát cân nặng ở mức ổn định. Theo đó, xây dựng chế độ ăn uống phù hợp, tập luyện thể dục đều độ. Ngoài ra, cần trao đổi với các chuyên gia dinh dưỡng hoặc bác sĩ chuyên khoa trong trường hợp cần thiết để được tư vấn cụ thể.

3. Tập thể dục thường xuyên

Ngoài việc áp dụng chế độ ăn uống phù hợp, trẻ bị bệnh gout cần tập thể dục thường xuyên để hỗ trợ quá trình điều trị cũng như ngăn ngừa bệnh tiến triển nặng nề. Các nghiên cứu nhận thấy, hoạt động thể chất thường xuyên giúp cải thiện chức năng khớp, hỗ trợ duy trì cân nặng hợp lý.

Tuy nhiên, phụ huynh cần trao đổi với bác sĩ chuyên khoa để được hướng dẫn xây dựng kế hoạch tập luyện phù hợp. Bởi việc tập luyện quá mức, căng thẳng có thể dẫn đến tình trạng mất nước, làm tăng nồng độ acid uric trong máu. Điều này có thể gây bùng phát các cơn gout cấp, gây đau đớn dữ dội.

Bệnh gout ở trẻ em mặc dù không phổ biến nhưng gây đau đớn dữ dội, ảnh hưởng đến khả năng vận động và có thể phát sinh các biến chứng nặng nề nếu không được kiểm soát sớm. Do đó, ngay khi nhận thấy các biểu hiện bất thường, ba mẹ cần đưa trẻ đến bệnh viện để được chẩn đoán và điều trị phù hợp.