Lồi Đĩa Đệm L5 S1 Là Gì? Nguyên Nhân Và Hướng Điều Trị

Bài viết được tư vấn chuyên môn bởi

Bác sĩ CK I BÁC SĨ DOÃN HỒNG PHƯƠNG

Hồ Sơ Viện Y Dược Cổ Truyền Dân Tộc

Đặt lịch hẹnXem hồ sơ

Đặt lịch hẹn

×

Bác sĩ CK I BÁC SĨ DOÃN HỒNG PHƯƠNG

Hồ Sơ Viện Y Dược Cổ Truyền Dân Tộc

Đặt lịch

Lồi đĩa đệm L5 S1 là thuật ngữ đề cập đến tình trạng phồng lồi đĩa đệm nằm giữa đốt sống L5 và xương cùng S1. Vị trí này thường chịu áp lực lớn từ trọng lượng cơ thể cũng như các hoạt động nên thường có nguy cơ tổn thương cao hơn. Bệnh lý gần như không gây ra các biểu hiện lâm sàng ở giai đoạn đầu.

Lồi đĩa đệm L5 S1 là gì?

Đĩa đệm L5 S1 là một phần quan trọng trọng cột sống thắt lưng, ở đoạn xương thấp nhất trong cột sống của người. Theo đó, L5 (chỉ đốt sống lưng thứ 5) và S1 (xương cùng thứ nhất), thông thường vị trí này chịu sức ép từ sự chuyển động từ nhiều phía (xoay, nghiêng, cúi, ưỡn, khom người,…) và trọng lực phần trên của cơ thể. Do đó, đĩa đệm L5 S1 thường dễ bị tổn thương, phồng đĩa đệm và thoái hóa sớm.

Lồi đĩa đệm L5 S1 là giai đoạn đầu của thoát vị đĩa đệm L5 S1. Bệnh đề cập đến tình trạng phần nhân nhầy trong đĩa đệm L5 S1 bị nén, phình nhưng vẫn nằm trong bao xơ. Lúc này nhân nhầy có xu hướng lồi ra phía sau, gây kích thích gây thần kinh và các mạch máu xung quanh. Điều này dẫn đến ảnh hưởng quá trình lưu thông máu, phát sinh cơn đau và hạn chế khả năng vận động.

Bệnh lý xảy ra chủ yếu do chấn thương tại cột sống hoặc quá trình lão hóa tự nhiên khiến cơ vòng sợi suy yếu, hao mòn đĩa đệm. Nếu được phát hiện sớm, điều trị đúng cách, phồng đĩa đệm L5 S1 và các biểu hiện đi kèm có thể thuyên giảm nhanh chóng. Ngược lại, trường hợp chủ quan, tự ý điều trị có thể làm tăng nguy cơ bị thoát vị đĩa đệm và các biến chứng nặng nề khác.

Nguyên nhân dẫn đến lồi đĩa đệm L5 S1

Thực tế nhận thấy, tình trạng phồng lồi đĩa đệm L5 S1 có liên quan đến yếu tố tuổi tác (lão hóa). Khi tuổi tác càng cao, những có quan trong cơ thể, bao gồm đĩa đệm có xu hướng bị thoái hóa. Tình trạng này có thể khiến cấu trúc vòng sụn dễ bị thay đổi, thoái hóa nhân nhầy, đĩa đệm mất dần tính đàn hồi và vòng sụn mỏng dần đi.

Lúc này, đĩa đệm dễ bị tổn thương bởi những tác động cơ học như lao động nặng, chấn thương, té ngã,… dẫn đến tình trạng bao xơ phồng lồi. Theo các chuyên gia đầu ngành, sự phối hợp giữa nguyên nhân bên trong và các tác nhân bên ngoài chính là nguồn gốc gây phồng lồi đĩa đệm.

Dưới đây là một số nguyên nhân gây ra bệnh lồi đĩa đệm L5 S1:

• Tuổi tác cao: Đây được xem là yếu tố thuận lợi làm tăng nguy cơ mắc các bệnh xương khớp nói chung và phồng đĩa đệm nói riêng. Nguyên nhân là khi tuổi tác cao, cấu trúc của xương khớp dần giảm khả năng đàn hồi, xương khớp suy yếu, kém linh hoạt và khiến xương khớp dễ bị tổn thương khi bị tác động.
• Chấn thương: Chấn thương là một trong những nguyên nhân phổ biến gây ra phồng lồi đĩa đệm L5 S1, nhất là ở người trẻ tuổi. Những tác động cơ học mạnh có thể khiến bao xơ của đĩa đệm bị tổn thương đột ngột và phình ra.
• Một số tác động cơ học khác: Phồng đĩa đệm L5 S1 cũng có thể là hệ quả của một số tác động cơ học khác như lao động nặng nhọc, sai tư thế, lười vận động,… Những thói quen này có thể làm tăng áp lực lên cột sống, từ đó khiến đĩa đệm bị suy yếu là dẫn đến phồng lồi.
• Các yếu tố nguy cơ: Bên cạnh đó, nguy cơ bị phồng đĩa đệm cũng có thể tăng lên đáng kể nếu có các yếu tố rủi ro như tiền sử gia đình bị phồng lồi đĩa đệm, thừa cân – béo phì, chế độ ăn thiếu canxi, khoáng chất, vitamin, ảnh hưởng của thoái hóa cột sống,… Những yếu tố này ảnh hưởng trực tiếp đến độ đàn hồi, dẻo dai của đĩa đệm và tăng nguy cơ phát sinh triệu chứng bệnh lý.

Dấu hiệu nhận biết

Giai đoạn mới khởi phát, hiện tượng phồng đĩa đệm L5 S1 không gây ra các triệu chứng rõ rệt hoặc cơn đau chỉ thoáng qua. Đôi khi, các triệu chứng có thể tự thuyên giảm hoặc tái phát trong thời gian ngắn. Tuy nhiên, khi tiến triển ở mức độ nặng, các triệu chứng thường đa dạng, mức độ nghiêm trọng hơn.

Theo đó, phồng đĩa đệm L5 S1 có thể gây ra một số biểu hiện sau:

• Đau thắt lưng, cơn đau thường nặng hơn ở vị trí có đĩa đệm bị phồng
• Cơn đau lan rộng xuống hông và đùi
• Cảm giác đau nhói như điện giật khi tác động vào đĩa đệm bị tổn thương
• Cơn đau trở nên nghiêm trọng hơn khi có các yếu tố tác động như mang vác nặng, va chạm, xoay người, cúi người,…
• Cơn đau có thể thuyên giảm khi nghỉ ngơi, nằm nghiêng
• Xuất hiện cơ co thắt ở lưng
• Cảm giác tê bì như kiến bò ở vị trí tổn thương xuống chân
• Giảm khả năng vận động, tê liệt từ vùng thắt lưng xuống chi dưới (xuất hiện với trường hợp nặng, có kích thích dây thần kinh).
• Gặp khó khăn khi di chuyển, cúi người
• Khả năng phối hợp các chi bị suy giảm

Trường hợp lồi đĩa đệm L5 S1 là biểu hiện bệnh thoát vị đĩa đệm ở giai đoạn đầu, bệnh nhân có thể gặp phải một số biểu hiện khác như:

• Yếu cơ
• Ngứa ran
• Đau dây thần kinh hông (cơn đau từ vùng thắt lưng xuống ở một hoặc hai bên chân)
• Rối loạn cơ vòng (tiểu tiện không tự chủ, rối loạn cương dương,…)
• Rối loạn kiểm soát bàng quang và ruột.

Phồng lồi đĩa đệm L5 S1 nguy hiểm không?

Theo các chuyên gia đầu ngành, lồi đĩa đệm L5 S1 thường không quá nguy hiểm. Các triệu chứng lâm sàng và tổn thương đĩa đệm có thể được kiểm soát tốt nếu được chăm sóc và điều trị đúng cách.

Tuy nhiên, do không có triệu chứng điển hình nên đa số các trường hợp được chẩn đoán muộn. Bệnh lý thường chẩn đoán sau khi tiến triển nặng nề, thậm chí là chuyển sang thoát vị đĩa đệm.

Đối với những trường hợp nặng, kích thích gây thần kinh, việc điều trị bệnh thường gặp nhiều khó khăn. Bên cạnh đó, người bệnh cũng có thể đối mặt với nhiều tình trạng nghiêm trọng như:

• Thoát vị đĩa đệm
• Đau lưng mãn tính
• Đau thần kinh tọa
• Bại liệt
• Tê liệt, mất hoàn toàn khả năng vận động

Chẩn đoán lồi đĩa đệm L5 S1

Trước khi tiến hành điều trị, bác sĩ chuyên khoa sẽ chẩn đoán lồi đĩa đệm L5 S1. Theo đó, người bệnh sẽ được yêu cầu kiểm tra chấn thương, vị trí, bệnh sử, mức độ nghiêm trọng của triệu chứng cũng như các biểu hiện đi kèm. Bên cạnh đó, có thể kết hợp quan sát, dùng tay sờ nắn, tạo áp lực lên cột sống. Điều này giúp bác sĩ dễ dàng hơn trong việc đánh giá tổn thương cũng như mức độ nhạy cảm của đĩa đệm.

Bệnh nhân cũng có thể được yêu cầu kiểm tra thể chất, thực hiện một số xét nghiệm hình ảnh để xác định rõ hơn về vị trí tổn thương, nguyên nhân khởi phát. Từ đó xây dựng phác đồ điều trị phù hợp.

Dưới đây là một số kiểm tra đánh giá và kỹ thuật xét nghiệm thường được áp dụng trong chẩn đoán bệnh lý:

• Kiểm tra phản xạ: Kiểm tra phản xạ cho phép bác sĩ chuyên khoa đánh giá mức độ kích ứng của rễ thần kinh. Đối với trường hợp lồi đĩa đệm L5 S1, bác sĩ có thể dùng dụng cụ chuyên dụng rõ vào một vị trí cụ thể ở chân để quan sát phản ứng.
• Kiểm tra sức cơ: Bệnh nhân được yêu cầu đưa chân sang một bên hoặc đưa về phía trước. Kế đến quan sát tình trạng run, teo cơ hoặc những biểu hiện bất thường nếu sức cơ bị ảnh hưởng.
• Kiểm tra khả năng vận động: Kiểm tra khả năng vận động giúp bác sĩ dễ dàng hơn trong việc đánh giá mức độ nghiêm trọng của bệnh lý. Thông thường, bệnh nhân sẽ được yêu cầu đi lại, nâng chân hoặc thực hiện một số chuyển động liên quan đến thắt lưng.
• Chụp X-quang: Kỹ thuật xét nghiệm hình ảnh này được chỉ định giúp phân biệt lồi đĩa đệm với gai cột sống, làm tăng kích thích các dây thần kinh.
• Chụp cắt lớp vi tính (CT): Chụp CT giúp bác sĩ đánh giá mức độ tổn thương ở đĩa đệm bị phồng lồi và cột sống. Từ đó, dễ dàng hơn trong việc xác định vị trí, những đĩa đệm bị ảnh hưởng hoặc tổn thương đang gặp phải.
• Chụp cộng hưởng từ (MRI): Kỹ thuật này tạo ra hình ảnh chi tiết về dây thần kinh, cấu trúc cột sống, mạch máu và dây chằng. Từ đó giúp xác định vị trí đĩa đệm hoặc mô mềm bị tổn thương, đánh giá mức độ phồng lồi đĩa đệm. Bên cạnh đó, chụp cộng hưởng từ còn giúp kiểm tra hydrat hóa kết cấu, độ dày cũng như sự liên kết của các đĩa đệm.

Các phương pháp điều trị phồng lồi đĩa đệm L5 S1

Phồng lồi đĩa đệm nói chung và lồi đĩa đệm L5 S1 nói riêng là giai đoạn đầu của bệnh thoát vị đĩa đệm. Thông thường, bệnh không quá nghiêm trọng và có thể được kiểm soát tốt nếu được thăm khám, điều trị sớm và chăm sóc đúng cách.

Theo đó, phương pháp điều trị cụ thể sẽ được cân nhắc tùy thuộc vào vị trí đĩa đệm bị phồng, mức độ nghiêm trọng của các triệu chứng, khả năng đáp ứng, độ tuổi mắc bệnh,… Hiện nay, có 3 phương pháp điều trị chính là điều trị nội khoa, vật lý trị liệu và phẫu thuật.

1. Điều trị nội khoa

Điều trị nội khoa được áp dụng với những trường hợp phồng đĩa đệm ở mức độ nhẹ, không xuất hiện tình trạng chèn ép rễ thần kinh. Mục đích của việc điều trị là cải thiện cơn đau, dị cảm, đồng thời hỗ trợ phục hồi chức năng vận động.

Điều trị nội khoa đối với lồi đĩa đệm L5 S1 bao gồm các phương pháp sau:

Chế độ nghỉ ngơi khoa học:

• Thực tế nhận thấy, nghỉ ngơi mang lại hiệu quả rõ rệt đối với giai đoạn cấp (cơn đau và các triệu chứng bùng phát mạnh)
• Người bệnh cần dành thời gian nằm nghỉ trên giường phẳng, không nên nằm võng, ghế bố,… Mục đích của việc nghỉ ngơi là giúp ổn định cấu trúc cột sống, giảm áp lực lên đĩa đệm bị phồng, đồng thời ngăn ngừa tình trạng bao xơ nứt rách khiến nhân nhầy tràn ra ngoài.
• Không thực hiện các hoạt động làm tăng áp lực lên đĩa đệm L5 S1 như lao động nặng nhọc, vận động mạnh, thay đổi tư thế đột ngột, ngồi quá lâu.

Sử dụng thuốc điều trị:

• Thuốc giảm đau: Thường bác sĩ sẽ chỉ định Paracetamol hoặc nhóm thuốc chống viêm không steroid (NSAID). Nếu đau nhiều, có thể sử dụng chế phẩm phối hợp giữa Paracetamol và thuốc giảm đau gây nghiện (opioid) hoặc dùng các opioid có hoạt tính yếu như Tramadol, Codeine,… giúp cải thiện cơn đau vùng thắt lưng.
• Thuốc giãn cơ: Thuốc giãn cơ (Myonal) thường được chỉ định trong điều trị phồng đĩa đệm. Thuốc giúp giãn mạch, giảm tình trạng cơ co thắt quá mức, đồng thời hỗ trợ cải thiện cơn đau ở lưng đáng kể. Thuốc thường được dùng với liều lượng 50mg/ 2 – 3 lần/ ngày.
• Thuốc giảm đau thần kinh: Nhóm thuốc này thường được dùng trong các trường hợp xuất hiện cơn đau do chèn ép dây thần kinh. Thuốc hoạt động theo cơ chế tái hấp thu các chất dẫn truyền như monoamin, serotonin, từ đó làm giảm thụ cảm cơn đau do bệnh lý gây ra. Một số loại thuốc giảm đau thần kinh thường được chỉ định, bao gồm Pregabalin, Gabapentin,…
• Corticoid: Thuốc thường được chỉ định ở đường tiêm trong trường hợp người bệnh đau nhiều, các loại thuốc trên không mang lại hiệu quả như mong đợi. Loại thuốc này có công dụng chống viêm, làm giảm đau và ức chế phản ứng miễn dịch. Tuy nhiên, tiêm Corticoid có thể đi kèm với nhiều rủi ro nên chỉ áp dụng trong trường hợp thật sự cần thiết.

Theo đó, việc sử dụng thuốc kết hợp nghỉ ngơi mang lại kết quả tốt với những trường hợp bị phồng lồi đĩa đệm L5 S1. Sau một thời gian sử dụng thuốc, bạn nên kết hợp tập luyện và sinh hoạt lành mạnh để giúp duy trì cột sống khỏe mạnh, đồng thời làm chậm quá trình thoái hóa cũng như hỗ trợ kiểm soát các triệu chứng lâm sàng.

2. Vật lý trị liệu

Bên cạnh sử dụng thuốc điều trị, người bệnh nên thực hiện một số kỹ thuật vật lý trị liệu để hỗ trợ cải thiện cơn đau, phục hồi chức năng cột sống, tăng chuyển hóa dinh dưỡng tại đĩa đệm bị tổn thương,…

Dưới đây là một số kỹ thuật vật lý trị liệu thường được áp dụng trong điều trị lồi đĩa đệm L5 S1:

• Đeo đai lưng hỗ trợ: Đa số các trường hợp bị phồng đĩa đệm L5 S1 đều được khuyến khích sử dụng đeo đai lưng hỗ trợ để giúp ổn định cấu trúc cột sống, giảm áp lực lên vùng đĩa đệm bị tổn thương. Bên cạnh đó, biện pháp này còn giúp người bệnh duy trì tư thế thẳng lưng, hạn chế những tư thế xấu gây cong vẹo cột sống.
• Massage liệu pháp: Đây là một trong những biện pháp cải thiện cơn đau an toàn và hiệu quả. Theo đó, phương pháp này dùng tác động từ bàn tay để tăng tuần hoàn máu, phản xạ thần kinh, chuyển hóa dinh dưỡng để cải thiện một số biểu hiện lâm sàng như tê cứng cột sống, đau thắt lưng,…
• Thể dục trị liệu: Người bệnh nên kết hợp với một số bài tập vật lý trị liệu, nhất là bài tập kéo giãn cột sống để ổn định cấu trúc cột sống, giảm đau nhức cũng như giải phóng áp lực lên đĩa đệnh bị tổn thương. Bên cạnh đó, biện pháp này còn giúp tăng tuần hoàn máu, hỗ trợ phục hồi chức năng vận động.
• Đắp paraffin: Paraffin là hỗn hợp chứa nhiều hydrocarbon từ dầu hỏa. Dùng hỗn hợp này đắp lên vùng thắt lưng L5 S1 để giúp giãn mạch, thư giãn cơ, tăng cường tuần hoàn máu và cải thiện cơn đau ở đốt sống thắt lưng. Theo đó, biện pháp này được ứng dụng để cải thiện cơn đau do phồng lồi đĩa đệm, thoái hóa cột sống, đau thần kinh tọa, hội chứng đau cổ vai gáy,…

So với việc sử dụng thuốc, các biện pháp vật lý trị liệu mang lại hiệu tương đối nhưng hạn chế phát sinh rủi ro, tác dụng phụ nghiêm trọng. Do đó, theo các chuyên gia, người bệnh chỉ nên sử dụng thuốc trong giai đoạn cấp tính. Sau đó, áp dụng vật lý trị liệu nhằm kiểm soát các biểu hiện lâm sàng, hỗ trợ phục hồi đĩa đệm bị tổn thương.

3. Can thiệp phẫu thuật

Phẫu thuật đôi khi được chỉ định trong trường hợp lồi đĩa đệm L5 S1 tiến triển nghiêm trọng, không đáp ứng các phương pháp điều trị bảo tồn. Bên cạnh đó, trong một số trường hợp khẩn cấp như mất kiểm soát ở ruột và bàng quang hay chèn ép dây thần kinh nghiêm trọng cần can thiệp phẫu thuật sớm.

Ngoài ra, các triệu chứng kéo dài trên 6 tháng có thể xem xét phẫu thuật để điều trị đau thần kinh tọa và đau lưng. Bệnh nhân cần trao đổi với bác sĩ chuyên khoa về lợi ích cũng như rủi ro trước khi thực hiện phẫu thuật phồng lồi đĩa đệm L5 S1.

Lối sống cho người bị lồi đĩa đệm

Lồi đĩa đệm nói chung và phồng lỗi đĩa đệm nói riêng là tình trạng xương khớp phổ biến, bệnh có thể kiểm soát tốt nếu được thăm khám sớm, điều trị đúng cách và chăm sóc khoa học. Để khắc phục các triệu chứng lâm sàng cũng như phòng ngừa biến chứng, bệnh nhân cần chủ động kết hợp các biện pháp y tê với lối sống lành mạnh:

• Hạn chế các hoạt động làm tăng áp lực lên đĩa đệm như thay đổi tư thế đột ngột, vận động mạnh, lao động nặng nhọc, sai tư thế, lời vận động,…
• Tình trạng thừa cân – béo phì có thể làm tăng áp lực lên đĩa đệm và đẩy nhanh tiến triển của bệnh lý. Do đó, cần chủ động tập luyện, điều chỉnh chế độ ăn uống để giúp kiểm soát cân nặng, đồng thời duy trì vóc dáng cân đối, khỏe mạnh.
• Khi các triệu chứng bệnh lý đã được kiểm soát, bạn nên tập yoga, bơi lội thường xuyên để giúp kéo giãn cột sống, cải thiện chức năng vận động, đồng thời giải phóng áp lực lên đĩa đệm bị tổn thương. Trong trường hợp bệnh lý tiến triển nặng nề, nên áp dụng các bài tập vật lý trị liệu theo chỉ dẫn của bác sĩ chuyên khoa.
• Hạn chế căng thẳng quá mức vì có thể kích thích cơ co thắt quá mức, dẫn đến bùng phát cơn đau ở đốt sống thắt lưng. Bên cạnh các phương pháp điều trị, bạn nên giữ tâm lý thoải mái, lạc quan để quá trình điều trị đạt được kết quả tốt nhất.
• Nên thận trọng khi tham gia giao thông, chơi thể thao, lao động và sinh hoạt nhằm giảm thiểu nguy cơ bị tai nạn, chấn thương,… Bởi những tác động cơ học mạnh có thể khiến bao xơ đĩa đệm bị nứt rách, bắt buộc can thiệp phẫu thuật.

Lồi đĩa đệm L5 S1 thường gặp ở người trung niên và cao tuổi, nhất là người bị thừa cân – béo phì, thói quen sinh hoạt không lành mạnh,… Mặc dù không đe dọa đến tính mạng nhưng các triệu chứng bệnh lý ảnh hưởng không nhỏ đến chất lượng cuộc sống, khả năng vận động và tâm lý người bệnh. Do đó, cần đến bệnh viện thăm khám ngay khi nhận thấy các biểu hiện bất thường.